e-nauka

e-nauka

metoda nauczania z wykorzystaniem multimedialnych możliwości komputerów, umożliwiająca stosowanie w procesie szkolenia różnych technik - tekstu, obrazu, video i dźwięku. E-learning może być wykorzystywany jako niezależna metoda szkoleniowa, jako wsparcie klasycznych metod (np. wykładów) lub sposób na aktualizację wiedzy. Szkolenia e-learningowe są prowadzone przy pomocy cd-romów, on-line w wewnętrznej sieci placówki szkolącej (Intranet) lub poprzez sieć zewnętrzną (Internet). Wśród podstawowych zalet e-learningu wymienia się możliwość dowolnego wyboru miejsca i czasu szkolenia, interaktywność i zastosowanie symulacji. Zamiast kosztownego zmagania się z rzeczywistością i ponoszenia ewentualnych konsekwencji pomyłek, uczestnik szkolenia ma okazję do zapoznania się z wieloma mniej lub bardziej typowymi sytuacjami z dziedziny funkcjonowania firmy. Uczy się wyciągać wnioski z wirtualnych sukcesów i porażek.
 

TEORIA 

  Rozwiązania synchroniczne, zwane także rozwiązaniami "czasu rzeczywistego", pozwalają uczestnikom kursu oraz nauczycielowi komunikować się swobodnie, tak jakby siedzieli obok siebie w jednym pomieszczeniu. Produkty wykorzystują przeglądarki internetowe i zawierają zwykle wbudowany, bazujący na Voice over IP mechanizm komunikacji głosowej, wspólny dostęp do aplikacji oraz mechanizm synchronizujący przeglądarki uczestników kursu. Przeglądarka pełni także rolę tablicy.

Lekcje prowadzone w ten sposób mają charakter sformalizowany, kontrolowany przez prowadzącego, podobny do lekcji w szkole lub seminarium. Wykłady mogą być wspomagane przez filmy wideo, wymaga to jednak co najmniej 128 kb/s przepustowości łącza (ISDN, ADSL). Do najistotniejszych narzędzi z tej grupy zaliczyć można: Lotus LearningSpace, Blackboard Courseinfo, LearnLinc oraz Classpoint. Wszystkie te produkty mają możliwość rozmowy uczestników kursu poprzez Internet. Podgrupą narzędzi synchronicznych są produkty oparte na standardzie H.323. Standard ten został opracowany dla komputerów osobistych jako odpowiednik urządzeń służących do wideokonferencji. Produkty z tej podgrupy, obok wsparcia dla H.323 i/lub wideokonferencji, standardu T.120 jako tablicy, charakteryzują się także niskim kosztem oprogramowania po stronie klienta oraz koniecznością wydzielenia jednostki sterującej obsługującej sesje.

 Rozwiązania tego typu zawsze potrzebują serwera nadzorującego, którego wymagania sprzętowe rosną wykładniczo wraz z liczbą jednocześnie uczestniczących w uczeniu użytkowników. Obecnie jest to jeszcze technologia dość droga i rzadko używana. Przypuszcza się jednak, że do roku 2005 standard H.323 zastąpi całkowicie używany obecnie dla wideokonferencji H.320. Nie jest to jednak pewne w świetle informacji o rozpoczęciu prac nad standardami MGCP (Media Gateway Control Protocol) oraz SIP (Session Initiation Protocol), mającymi rozszerzoną funkcjonalność względem H.323.

Dla rozwiązań wspierających H.323, jako MCU (Multipoint Control Unit) - oprogramowanie po stronie serwera - używany może być jeden z produktów: Meetingpoint MCU firmy White Pine, ACS 300 MCU firmy OnLive! Technologies, Net120 MCU firmy Databeam oraz 330 MCU firmy Picturetel. Wymienione produkty wspierają oprogramowanie Microsoft Netmeeting po stronie klienta. Poza tym jako oprogramowanie klienckie obecne są na rynku m.in. Visitalk oraz ProShare System (rozwiązanie sprzętowo-programowe Intela).

PODSTAWOWE POJĘCIA 


  Z uwagi na fakt dążenia Polski do członkostwa w Unii Europejskiej należy zauważyć działanie Komisji Europejskiej, która zleciła opracowanie tzw. "Raportu Bangemanna" . W raporcie tym sprecyzowano wstępne założenia polityki państwa w dziedzinie tworzenia społeczeństwa informacyjnego, poświęcając wiele uwagi takim zagadnieniom, jak uwarunkowania prawne, rozwój usług i infrastruktury informatycznej, ochrona praw autorskich, a także rodzącym się na tym tle problemom społecznym, gospodarczym, oświatowym i kulturowym. W gruncie rzeczy wyznacza on perspektywy i kierunki działania Europy na najbliższe lata. Raport proponuje, aby głównymi obszarami zastosowań zaawansowanych narzędzi teleinformacyjnych w najbliższym okresie były:

  * Systemy zdalnej pracy - eliminujące konieczność przemieszczania się pracowników z miejsca zamieszkania do miejsca pracy. W pierwszym rzędzie dotyczy to pracowników umysłowych a w perspektywie, wraz z rozwojem robotyki, personelu nadzoru procesów produkcyjnych, usługowych i innych, gdzie obecność fizyczna nie będzie wymagana
  * Systemy kształcenia na odległość - umożliwiające dostarczanie materiałów i środków szkoleniowych, zdalny udział w zajęciach dydaktycznych, dopasowywanie tempa i zakresu szkolenia stosownie do potrzeb organizatora szkolenia, tj. szkoły, przedsiębiorstwa czy uniwersytetu. W ramach programu powstanie sieć instytucji badawczych i uniwersyteckich - umożliwiająca za pośrednictwem interaktywnych, multimedialnych usług dostęp do bibliotek oraz wymianę wiedzy i danych z innymi uczestnikami zajęć. System ten dzięki bogactwu materiałów i środków szkoleniowych może przekazywać wiedzę z efektywnością nieosiągalną przy tradycyjnych środkach
  * Systemy usług telematycznych - takich jak elektroniczna poczta, transmisja plików, elektroniczna obróbka danych, wideokonferencje (na potrzeby administracji, przedsiębiorców, rynku i służb), sterowanie i zarządzanie rozgałęzionymi systemami infrastrukturalnymi, takimi jak systemy transportowe, energetyka, opieka zdrowotna itp.

Obserwacja rozwoju sytuacji na rynku teleinformatycznym wskazuje wyraźnie na powszechny wzrost znaczenia i zapotrzebowania na tzw. usługi multimedialne. Do usług spełniających wymagania transmisji multimedialnej (dźwięk, obraz i dane) zaliczamy:

  * komunikację wideotelefoniczną (wideotelefon)
  * wideokonferencje
  * telezakupy
  * telebankowość
  * telepoligrafię
  * usługi telemedyczne
  * wideo na życzenie (VoD)
  * wideo prawie na życzenie (nVoD)
  * interaktywną TV
  * monitoring pomieszczeń

Jak widać wyraźnie i nieuchronnie nadchodzi czas integracji telefonu i komputera jako wspólnego terminalu, umożliwiającego bezpośrednie korzystanie z różnorodnych usług i zasobów sieci, a także za jej pośrednictwem ze zdalnie realizowanych usług. Świadczenie nowoczesnych usług telekomunikacyjnych - multimedialnych, oprócz wyposażenia odbiorcy w stosowne terminale, wymaga dysponowania odpowiednio rozwiniętą infrastrukturą transmisyjną i komutacyjną, czyli odpowiednimi sieciami telekomunikacyjnymi. Na dzień dzisiejszy Polska ma przed sobą jeszcze dużo do zrobienia, ale masowe zainteresowanie społeczeństwa usługami teleinformacyjnymi przyciąga inwestorów i należy liczyć się z szybkim rozwojem tego sektora gospodarki.

 Praca grupowa
  Praca grupowa daje znakomite efekty, zwiększa wydajność ucznia i jakość jego pracy dzięki konsultacjom z pozostałymi członkami grupy. Narzędziem znakomicie wspomagającym pracę grupową jest np.: pakiet oprogramowania Lotus Notes. W przypadku prowadzenia wideokonferencji daje on możliwość uzupełnienia przekazu wizyjnego o dane dotyczące omawianego tematu.  

Nauczanie na odległość
W obecnych czasach potrzeba ciągłego uczenia jest rzeczą naturalną. Uczenie się jest również wpisane w nasz rozwój zawodowy, pracodawcy wymagają, by ich pracownicy zdobywali nowe umiejętności i znali na bieżąco zmiany zachodzące w branży. Z kolei pracobiorcy często uzależniają swoją decyzję o podjęciu pracy od oceny możliwości własnego rozwoju w danej firmie. Obie strony mają wspólny cel jednak rachunek ekonomiczny nie pozwala często na organizowanie szkoleń w formie i zakresie oczekiwanym zarówno przez pracodawców, jak i pracobiorców. Nauczanie na odległość stało się w wielu przypadkach jedyną metodą, która zapewnia dostęp do wiedzy na masową skalę. W ciągu ostatnich kilkunastu lat ten sposób nauczania ewoluował od kursów korespondencyjnych do wideofonicznych przekazów satelitarnych. Powstały również rozwiązań informatycznych wspomagające zarówno proces nauczania, jak i uczenia się. Dynamiczny rozwój Internetu umożliwił dostęp do informacji na skalę niespotykaną do tej pory w historii ludzkości.
Aktualnie można wyróżnić dwa podstawowe obszary rynku wykorzystujące nowoczesne technologie informatyczne w procesie nauczania. Pierwszy to firmy komercyjne, a w szczególności duże korporacje, które dążą do zmniejszenia kosztów szkoleń bez ograniczania pracownikom możliwości rozwoju. Drugi obszar to instytucje, których statutowym celem jest nauczanie, np. wyższe uczelnie. W ostatnim czasie zauważalny jest również wzrost zainteresowania tym zagadnieniem wśród jednostek administracji państwowej.  


Nauczanie może odbywać się w dwóch trybach:

  * nauczanie asynchroniczne - uczestnicy kursu odbywającego się w trybie asynchronicznym uczestniczą w nim w dowolnie wybranym przez siebie czasie. Spotkanie się o umówionej porze na zajęcia nie jest wymagane. Uczestnicy mogą w każdej chwili zwrócić się z pytaniem do instruktora moderującego przebieg zajęć lub do innych uczestników szkolenia
  * nauczanie synchroniczne - kurs odbywający się w trybie synchronicznym oznacza, że użytkownicy uczestniczą w wydarzeniu przypominającym pod wieloma względami tradycyjne szkolenie. Zasadniczą różnicą jest to, że nie muszą udawać się do żadnego centrum edukacyjnego, a siadają do komputerów przy swoich biurkach.  

Nauczanie synchroniczne ma formę zajęć grupowych, a jego przebieg jest na bieżąco moderowany przez instruktora. Wykład, ćwiczenia, prezentacje, dyskusje, nawet przerwy na kawę to typowe elementy tego typu szkoleń. Instruktor musi dysponować odpowiednim zestawem narzędzi, by kontrolować przebieg kursu, zadawać uczestnikom pytania, udzielać im głosu oraz monitorować, kto w danej chwili uczestniczy aktywnie w zajęciach. rzeczywistym. 

Edukacja szkolna może skorzystać z możliwości jakie daje e-learning. Wiele rozwiązań pochodzących z tej formy kształcenia może z powodzeniem wspomagać tradycyjne lekcje szkolne. Powstanie wtedy coś w rodzaju kształcenia hybrydowego, które skupia w sobie zalety nauczania tradycyjnego i e-learningu. Takie połączenie pozwoli zminimalizować niektóre wady edukacji szkolnej. Przykładem może być problemem związany z brakiem wyrównanego poziomu wiedzy w grupie. W związku z czym nauczyciel zazwyczaj ukierunkowuje się na tzw. przeciętego ucznia. Tracą na tym jednostki poniżej średniej (nie są w stanie nadążyć za materiałem) i powyżej średniej (nudzą się na lekcji, nie wykorzystują swoich możliwości itd.). Innym problemem, w rozwiązaniu którego może pomóc e-learning jest brak czasu na to, by w trakcie lekcji zarówno przekazać niezbędną wiedzę jak i wykorzystać ją do wykonywania różnorodnych zadań oraz należycie utrwalić. W związku z tym lekcje wykorzystywane są głównie do przekazu wiedzy, a kształtowanie umiejętności, powtarzanie i utrwalanie spychane jest na pracę własną ucznia. Takich problemów można wymienić jeszcze więcej. Wszystkie mają jedną wspólną cechę – trudno je rozwiązać w ramach tradycyjnego modelu lekcji. Stąd też zasadne wydaje się sięgnięcie do wspomagania e-learningowego.

Nauczanie w XXI wieku 

  Współczesna Technologia Informacyjna wyrosła na bazie zastosowań komputerów i odgrywa przełomową rolę w działalności zawodowej pojedynczego człowieka i w życiu społeczeństw. Stała się równie ważna jak umiejętność czytania i pisania. Jej upowszechnianie się wywiera wielki wpływ na kształt współczesnej szkoły i przebiegający w niej proces kształcenia.
  Poziom techniczny i możliwości Technologii Informacyjnej umożliwia wzrost wymagań stawianych tradycyjnym lekcjom. Na pewno do przełamania pozostała jeszcze bariera psychologiczna. Mało kto jeszcze wyobraża sobie, by klasa wirtualna mogła zastąpić klasę tradycyjną lub by wykładowca prowadzący kurs wirtualnie mógł konkurować jakości i efektywności nauczania z tradycyjnym. Tymczasem za formą wirtualną przemawiają głównie: 
  * wymiana informacji - poczta elektroniczna , grupy dyskusyjne lub umieszczenie informacji w bazie danych,
  * planowanie czasu i przydziału zasobów, 
  * wspólne opracowywanie i realizowanie projektów,
  * wspólne tworzenie i współdzielenie dokumentów, które mogą zawierać tekst, grafikę, prezentacje, dźwięk, sekwencje wideo,
  * zarządzanie i obieg dokumentów - biblioteki (bazy danych dokumentów), pomagające użytkownikom przechowywać, współdzielić, rozsyłać i śledzić istotne dla nich opracowania, raporty itp.,
  * wykorzystanie zasobów internetu,
  * umożliwia tworzenie własnych, specjalizowanych baz danych oraz aplikacji.
W większości przypadków barierą dla nauczania na odległość jest brak znajomości rzeczywistych możliwości tych narzędzi i brak zaufania do tej formy prowadzenia zajęć. Dobrze przygotowana i prowadzona lekcja wirtualna, z zastosowaniem najnowszych osiągnięć TI, może nie tylko konkurować z tradycyjnym sposobem prowadzenia zajęć, ale być w wielu przypadkach od nich efektywniejszą. Oczywiści że, nic nie zastąpi kontaktu bezpośredniego nauczyciela z uczniem. Na odległość na pewno nie da się uczyć wielu przedmiotów, zwłaszcza tych praktycznych gdzie zasady bezpieczeństwa wymagają nadzoru instruktora. Ale jest też spora grupa przedmiotów które TI może nie tylko wzbogacić i ułatwić ale wręcz umożliwić ich przeprowadzenie. Szczególnego znaczenia nabiera udział w lekcji ucznia chorego, niepełnosprawnego itd.

Nauka przez Internet staje się w Polsce coraz bardziej popularna. Za pośrednictwem Internetu można realizować kursy doskonalenia zawodowego a nawet ukończyć studia. Jednak ta forma nauki bardzo powoli zdobywa sobie pozycję - klasyczne metody nie oddają łatwo pozycji. Niekoniecznie przychylni zmianom są też sami nauczyciele, uczniowie czy studenci. 

 
Zdalna nauka zasadniczo ogranicza koszty nauki. E-student nie musi też tracić czasu na dojazdy czy odwołane zajęcia. Studenci i kursanci sami dostosowują tempo nauki do swoich możliwości, poziomu percepcji oraz posiadanego czasu - proces przyswajania wiedzy za pośrednictwem Internetu jest bowiem niezależny od tempa pracy grupy i wykładowcy, a jednym ograniczeniem jest terminarz sesji egzaminacyjnej. 

Ważnym atutem tej metody przyswajania wiedzy jest pełne uniezależnienie się od "klasycznej" infrastruktury uczelnianej - zbędne są sale wykładowe, ćwiczeniowe czy seminaryjne - naukę można bowiem prowadzić praktycznie z dowolnego miejsca. Wystarczy tylko posiadać komputer i mieć dostęp do Internetu, a uzyskuje się informacje praktycznie o wszystkich aspektach związanych z nauką - począwszy od zdobytych ocen, terminach czy też zasadach płatności, a na materiałach dydaktycznych, komunikacji z firmą szkoleniową lub uczelnią i wykładowcami skończywszy


Dyplom przez Internet? 

Weryfikacja wiedzy zdobywanej w e-uczelni odbywa się dwojako. Podczas sesji egzaminacyjnej, która odbywa się raz w semestrze, e-student przystępuje do "klasycznych" egzaminów końcowych. Egzaminy te przeprowadzane są po zakończeniu wykładów w formie pisemnej bądź ustnej. Przed przystąpieniem do egzaminu każdy student zobowiązany jest do udokumentowania swojej tożsamości przez okazanie dowodu osobistego. Uzyskanie pozytywnych ocen ze wszystkich egzaminów końcowych jest równoznaczne z otrzymaniem promocji na następny semestr. Nieprzystąpienie do egzaminu końcowego lub uzyskanie negatywnej oceny z egzaminu wiąże się z koniecznością ponownego jego zdawania w sesji egzaminacyjnej poprawkowej. 

Dodatkowo, w czasie semestru, e-student może samodzielnie sprawdzić poznaną wiedzę wykorzystując do tego dostarczone wraz z wykładami interaktywne testy. Tradycyjne kolokwia i zaliczenia ustne zastąpione zostały przez elektroniczne testy wypełniane w na stronach WWW. Odpowiedzi przesyłane są do osób prowadzących kurs. Prowadzący wysyła informację zwrotną do studentów, ale także prowadzi konsultacje na odległość.

Oczywiście egzaminy końcowe i dyplomowe muszą odbywać się w sposób tradycyjny - na dyplom uzyskany wyłącznie podczas studiów zdalnych trzeba będzie jeszcze nieco poczekać.

Na polskich uczelniach

Uniwersytet Warszawski już w 1999 r. powołał międzywydziałową jednostkę - Centrum Otwartej i Multimedialnej Edukacji (COME). COME promuje i koordynuje działania UW w multimedialnej edukacji otwartej, prowadzi otwarte kursy z elementami e-learningu. Centrum wspomaga też przygotowanie nauczycieli akademickich do wymagań stawianych przez nowe formy edukacyjne. Część z oferty COME to kursy bezpłatne, za inne zainteresowani muszą płacić. 

W czerwcu 2001 roku Ośrodek Kształcenia na Odległość (OKNO) otworzyła Politechnika Warszawska. Uczelnia kształci przez Internet na takich specjalnościach jak informatyka przemysłowa, inżynieria komputerowa, techniki multimedialne czy mechatronika. Studia trwają cztery lata, ale można je rozciągnąć do ośmiu lat.

W 2002 roku w sieci pojawił się projekt Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej w Lublinie i Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi nazwany Polskim Uniwersytetem Wirtualnym. Na przestrzeni dwóch lat kilkaset osób postanowiło, dzięki uczestnictwu w tym projekcie, zdobyć stopień inżyniera lub licencjata. 


Doskonalenie umiejętności czyli e-kursy

W sieci, poza ofertami studiów, można skorzystać także z różnego rodzaju kursów. Największą popularnością cieszą się kursy języków obcych. Popularne są też kursy podnoszące kwalifikacje pracowników. Wykorzystują je duże przedsiębiorstwa, w których za pomocą wewnętrznych sieci komputerowych pracownicy mogą się stale szkolić. Dzięki nowoczesnym technikom właściciele dużych firm mogą zaoszczędzić na wynajęciu sal i zatrudnieniu wykładowców, a także umożliwić pracownikom dostęp do informacji o każdej porze dnia i nocy. W zależności od potrzeb uczestników przedmiotem szkolenia mogą być np. podstawy technik informatycznych, użytkowanie komputerów, przetwarzanie tekstów, arkusze kalkulacyjne, bazy danych, grafika menedżerska i prezentacyjna czy usługi w sieciach informatycznych. Uczestnicy kursów elektronicznych uczą się ponadto efektywnej pracy w sieci przy wykorzystaniu oferowanej im infrastruktury informatycznej. 


Przyszłość w e-nauce? 

Edukacja przez Internet ma wielu przeciwników. Krytykują oni zwłaszcza brak tradycyjnej relacji mistrz - uczeń. Wykorzystanie e-nauczania w polskich uczelniach wciąż znajduje się na etapie początkowym. Nieliczne ośrodki prowadzą zaawansowane prace nad e-learningiem. Zdecydowana większość dopiero podejmuje pierwsze inicjatywy i prowadzi początkowe projekty. Przeszkodą utrudniającą korzystanie z tej metody nauczania jest brak strategii rozwoju e-edukacji w Polsce, brak odpowiednich regulacji prawnych i zachęt finansowych ze strony państwa. Nie bez znaczenia są również wysokie koszty dostępu do Internetu a także mentalność nauczycieli oraz uczniów, odnoszących się z nieufnością do nowych metod nauczania.